Δύο πόλεις, δύο θεατρικές ομάδες, δύο παραστάσεις. Και οι δύο με βάση το ίδιο μοτίβο και κάτω από μια κοινή συνισταμένη. Αυτήν του πολέμου και της άτεγκτης βίας.

Το έργα των δύο βρετανών συγγραφέων, το Blasted ή αλλιώς Έλεος της Sarah Kane και το Σκληρά και τρυφερά του Martin Crimp, παρουσιάζονται εδώ και κάποιο καιρό σχεδόν ταυτόχρονα, σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα αντίστοιχα. Πολλές οι διαφορές τους, μα ακόμα περισσότερες οι ομοιότητες, καθώς περιστρέφονται αμφότερα, άλλοτε φανερά και άλλοτε υπογείως, γύρω από μιας απαράμιλλης μορφής ανοίκεια βία και κυνικότητα.

Ξεκινώντας από την παράσταση Σκληρά και τρυφερά που παρακολουθήσαμε στην πρωτεύουσα, στον μάλλον μη αναμενόμενα αφιλόξενο χώρο του Αντιθεάτρου της Μαρίας Ξενουδάκη που στεγάζει τον θεατρικό οργανισμό Πρώτες Ύλες τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι εντυπώσεις ήταν κυρίως απογοητευτικές. Το ενδιαφέρον βέβαια κείμενο του Crimp, σε μετάφραση της Χριστίνας Μπάμπου- Παγκουρέλη και σκηνοθεσία Χρήστου Λύγκα, λαμβάνει ως σημείο εκκίνησης τον σοφόκλειο μύθο των Τραχίνιων, τον οποίο και μεταφέρει στα σύγχρονα δεδομένα, αναφερόμενο συγκεκριμένα στην τραγωδία που έλαβε χώρα στη Ρουάντα. Εδώ εντοπίζεται και το πρώτο κοινό στοιχείο με το έργο της Kane, καθώς οι έννοιες της τρομοκρατίας και της υποκρισίας που καθορίζουν και τα δύο έργα ελάχιστα μεταβάλλονται, είτε όταν ως τόπος του εγκλήματος ορίζεται η Αφρική, είτε η Γιουγκοσλαβία (Blasted).

Η παράσταση του Λύγκα είναι ολότελα δομημένη πάνω στις ανταγωνιστικές σχέσεις που διαμορφώνονται μέσω των εξωτερικών και εσωτερικών συγκρούσεων μεταξύ των ηθοποιών. Είναι γεγονός ότι αυτό είναι και το μόνο που πετυχαίνει σκηνοθετικά, σε μια παράσταση δύσκολη, τόσο στη θέαση της από πρακτική άποψη όσο και συναισθηματική. Στηρίζεται ολοσχερώς και, συχνά λαθεμένα, στις ερμηνείες των πρωταγωνιστών, (Αλ. Διαμαντοπούλου, Λ. Μαράκης, Στ. Κοκκόρης, Ελ. Γεροφωκά κ.α.) οι οποίοι, με εξαίρεση τον Ερρίκο Λίτση στον ρόλο του Στρατηγού, λειτουργούν συχνά ενοχλητικά και ενίοτε αδιάφορα.

504 χιλιόμετρα περίπου βορειότερα και εν μέσω εορταστικής περιόδου, θα ήταν δύσκολο να αντισταθούμε στο άκουσμα ότι το αγαπημένο στη πόλη θέατρο της ομάδας Ακτίς Αελίου παρουσιάζει για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη το έργο Blasted της αγαπημένης – σε προσωπικό επίπεδο πια – Sarah Kane. Το Blasted, δεν θα μπορούσε και δεν είναι ένα λιγότερο δύσκολο κείμενο από αυτό του Crimp. Κάθε άλλο, ο ψυχικός φόρτος που μεταδίδει, διόλου φειδωλά θα λέγαμε, είναι πιο άμεσος και απειλητικός, όπως συμβαίνει άλλωστε σε όλα τα έργα της Kane ανεξαιρέτως. Όντας το πρώτο της έργο, η παρθενική του παρουσίαση σε Λονδρέζικη σκηνή τη χρονιά του1995, συνοδεύτηκε από το μένος των βρετανικών κριτικών, λόγω της ωμής σκληρότητας που το χαρακτηρίζει. Η Kane δήλωσε επηρεασμένη από τα έργα του Crimp, γεγονός που δεν προκαλεί μεγάλη εντύπωση καθώς, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η σχέση των δύο κειμένων είναι πολύ στενή.

Ως το πιο ενδιαφέρον στοιχείο και των δύο παραστάσεων, και αυτό που τις κινητοποιεί εξάλλου, θεώρησα την κοινή παραβίαση του ιδιωτικού χώρου από έναν αινιγματικό εισβολέα. Στην περίπτωση του Blasted συγκεκριμένα, ο ρόλος αυτός ενσαρκώνεται από τον ηθοποιό Γιώργο Κολοβό, που έχει δώσει πια ξεκάθαρο το στίγμα του ταλέντου του μέσα από συμμετοχές σε σημαντικές θεατρικές ομάδες της πόλης. Στον καίριο ρόλο του στρατιώτη εκμεταλλεύεται παραπάνω από επαρκώς τη ροή της υπόθεσης και γίνεται τελικά ο ηθικός- και όχι μόνο- αυτουργός της τραγικής κατάληξης. Με αυτούς τους τρόπους το Blasted καταλήγει να γίνει μια δύσπεπτη παράσταση για το άμαθο κυρίως κοινό, που δείχνει να προσβάλλεται από την “μολυσματική” βαναυσότητα που φαντάζει διάχυτη στο μικρό χώρο του θεάτρου.

Ο κόσμος της Sarah Kane, και σε μικρότερο βαθμό, του Martin Crimp, είναι απρόβλεπτος. Εξαλείφει και το ελάχιστο περιθώριο ψυχικής λύτρωσης. Την εποχή όμως που η αναισθησία έχει γίνει τρόπος ζωής, αποτελεί ένα ξεκάθαρο θέμα επιλογής το αν και κατά πόσο κάποιος θα υποβληθεί αισθητά και απολύτως συνειδητά στις σοκαριστικές διαθέσεις του.

Blasted (Έλεος)
Μετάφραση: Αθηνά Παραπονιάρη
Σκηνοθεσία: Θωμάς Βελισσάρης
Σκηνικά- κοστούμια: Βαγγέλης Ξόνογλου
Παίζουν: Γρηγόρης Παπαδόπουλος, Μάρα Τσικάρα, Γιώργος Κολοβός.

Ειρήνη Καραχρήστου