ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ, 2 Φεβρουαρίου Μια ακόμα επετειακή ημερομηνία χωρίς αντίκρισμα 2/2/2009

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ

2 Φεβρουαρίου
Μια ακόμα επετειακή ημερομηνία, συχνά χωρίς αντίκρισμα

Οι υγρότοποι είναι αξιόλογα φυσικά (ή τεχνητά σε ορισμένες περιπτώσεις) οικοσυστήματα, που αποτελούν σπουδαία φυσικά αποθέματα για τη συνέχιση της ζωής (όπου στα έμβια όντα δεν πρέπει να ξεχνάμε την ανθρώπινη υπόσταση). Συχνά η λέξη μεγαλώνει και έτσι κάποιοι τους ονομάζουν υγροβιότοπους ή ακόμα και υδροβιότοπους. Σε κάθε περίπτωση το στοιχείο που αποτελεί τον καθορισμό μιας περιοχής είναι η παρουσία νερού (είτε μόνιμα, είτε περιοδικά, είτε ακόμα και σε ελάχιστη περιστασιακή κάλυψη με νερό, αλλά διατηρώντας το έδαφος υγρό).

Πέραν των επιστημονικών αναφορών αυτό που είναι άμεσα κατανοητό στον κόσμο είναι πως οι υγρότοποι είναι περιοχές στις οποίες υπάρχει νερό, είτε άμεσα εμφανές είτε και στο υπέδαφος. Η παρουσία του νερού είναι το στοιχείο που προσδίδει αξία καθιστώντας τις περιοχές αυτές «χρήσιμες» για τον άνθρωπο, αλλά και «απαραίτητες» για την ανάπτυξη μορφών ζωής και τη διατήρηση πολλών στοιχείων της βιοποικιλότητας, δηλ. της ποικιλίας της ζωής πάνω στη Γη (ως βιοπικιλότητα ορίζουμε κυρίως το σύνολο των γονιδίων, των βιολογικών ειδών, των οικοσυστημάτων και των πολιτισμών μιας περιοχής).

Το νερό ως πηγή ζωής αποτέλεσε το απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη της ζωής, τη διατήρηση της, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε προϋπόθεση για την εξυπηρέτηση των αναγκών κάθε μορφής ζωής. Αυτή η απλή παρουσίαση ερμηνεύει γιατί σήμερα οι υγρότοποι είναι σημαντικές παρακαταθήκες για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, καθώς καταφέρνουν να συντηρούν δεκάδες μορφές ζωής της χλωρίδας και της πανίδας.

Πέραν αυτών όμως οι υγρότοποι εξυπηρετούν σημαντικές λειτουργίες, κύρια εξισορρόπησης του κλίματος, που σήμερα με το παγκόσμιο πρόβλημα των μεγάλων κλιματικών αλλαγών τους καθιστούν μικρούς μηχανισμούς άμυνας στην καταστροφή του κλίματος.

Αλλά εκτός όλων αυτών οι υγρότοποι προσφέρουν πλήθος αξιών χρήσεων από τον άνθρωπο, οι οποίες επιγραμματικά αναφέρονται η αλιευτική αξία, η θηραματική, η αγροτική, η παροχή νερού, η αξία αναψυχής, η επιστημονική, εκπαιδευτική, η οικολογική, κλπ. Για αυτό ιστορικά μεγάλοι πολιτισμοί δημιουργήθηκαν γύρω από υγροτοπικές περιοχές, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη πρόοδο.

Όλα αυτά συνεκτιμήθηκαν από την παγκόσμια κοινότητα, ώστε αρκετές χώρες να προσέλθουν σε κοινή συμφωνία, δημιουργώντας τη Σύμβαση Ραμσάρ. Σκοπός τη Σύμβασης είναι η διατήρηση και ορθολογική χρήση όλων των υγροτόπων, μέσα από τοπικές, περιφερειακές και εθνικές δράσεις και μέσα από τη διεθνή συνεργασία, συμβάλλοντας στην επίτευξη της αειφορικής ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο (επίσημη θέση).

Η Σύμβαση Ραμσάρ πήρε το όνομα της από την ομώνυμη πόλη της Περσίας, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, όπου στις 2 Φεβρουαρίου του 1971 υπογράφηκε η εν λόγω σύμβαση. Αρκετά χρόνια μετά αποφασίσθηκε η 2^α Φεβρουαρίου να οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων και το 1997 διοργανώθηκε ο πρώτος εορτασμός της. Από τότε διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς και ομάδες πολιτών προβαίνουν σε εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης για τη σημασία των υγροτόπων.

Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν (άσχετα αν 38 χρόνια μετά ελάχιστα έχει κάνει…). Σήμερα μπορούμε να πούμε πως από τους 400 υγρότοπους που υπάρχουν στη χώρα μας, όλοι κινδυνεύουν, κύρια από αδιαφορία και από την έλλειψη ολοκληρωμένης διαχείρισης. Αποσπασματικά μέτρα, που ελάχιστη πρόοδο επιφέρουν στην προστασία. Συνεχείς άστοχές ενέργειες δαιμονοποίησης άλλων παραγόντων. Και έτσι έχουμε σήμερα υγρότοπους σε πλήρη εξαθλίωση και υποβάθμιση.

Φέτος το θέμα του εορτασμού της Παγκόσμια Ημέρας Υγροτόπων 2009 είναι η διαχείριση των λεκανών απορροής , με σύνθημα «upstream-downstream, wetlands connect us all». Δηλαδή η έμφαση πια γίνεται στο σύνολο της λεκάνης απορροής και όχι μόνο στο εστιακό περιορισμένο στοιχείο ενός υγροτόπου. Το μήνυμα του φετινού εορτασμού… ασφαλώς δεν εξυπηρετεί την Ελλάδα, που γνωρίζει μόνο να δαιμονοποιεί και ποτέ να μην ασχολείται με τη διαχείριση. Που γνωρίζει μόνο να τραβά γραμμές πάνω στη γη, κάνοντας παιχνίδια με Α Ζώνη, Β Ζώνη, κλπ… χωρίς ποτέ να ασκεί διαχείριση. Το μήνυμα της φετινής χρονιάς για τη λεκάνη απορροής, θα προβληματίσει…λέτε αυτούς που φτιάχνουν χωματερές και Χώρους Υγειονομικής Ταφής μέσα στη λεκάνη απορροής, ακόμα και σε υγροτόπους Παγκόσμιας Σημασίας;

Αποτελεί επίσης η ξεκάθαρη απάντηση της παγκόσμιας κοινότητας, που δείχνει το μεγάλο λάθος της χώρας μας, να καθορίζει διαρκώς νέες προστατευόμενες, τραβώντας πάλι γραμμές και απαγορεύοντας μόνο ανθρώπινες δραστηριότητες, χωρίς ποτέ να ασκεί διαχείριση. Ενώ μετά από τις γραμμές, είναι το φυσικό περιβάλλον της δεύτερης κατηγορίας. Είναι σαν την αποθήκη του θεάτρου πίσω από τα σκηνικά, είναι σαν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί. Όσο ποτέ δεν ασχολούμαστε με το σύνολο του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά μόνο με τις οικολογικές ελίτ περιοχές, η κατάσταση θα πηγαίνει προς το χειρότερο. Και πάνω από όλα χρειάζεται διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος παντού… και όχι μόνο σε λίγες περιοχές. Έτσι ο κόσμος βλέπει όλη την Ελλάδα να μπαζώνεται, να κτίζεται, να καταστρέφεται, και που και που βλέπει και καμιά πινακίδα… για χρηματοδότηση για ίδρυση νέας προστατευόμενης περιοχής.

Σε παγκόσμια κλίμακα από τα 177 μεγαλύτερα ποτάμια του κόσμου μόνο τα 21 ρέουν ελεύθερα προς τη θάλασσα….Και αυτό για να μεγιστοποιηθούν οικονομικά οφέλη κάποιων μεγάλων εταιρειών.

Σήμερα χιλιάδες χρόνια μετά, οι υγρότοποι εξακολουθούν να διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην ανάπτυξη κοινωνιών και οικονομιών. Η διατήρηση της φυσιογνωμίας τους αποτελεί τη σύγχρονη πρόκληση της επιστήμης της διαχείρισης του περιβάλλοντος. Και λέμε επιστήμη, καθώς η σημασία των υγροτόπων πάντα σχετιζόταν με την ανθρώπινη παρουσία και όχι με την ανθρώπινη …απουσία.

Κυριάκος Σκορδάς