55o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 31 Οκτωβρίου - 09 Νοεμβρίου 2014 11/10/2014

55o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 31 Οκτωβρίου - 09 Νοεμβρίου 2014 To 55ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, πιστό στο καθιερωμένο του ραντεβού, θα πραγματοποιηθεί από την 31η Οκτωβρίου έως τις 9 Νοεμβρίου 2014. Με ανανεωμένο βλέμμα και εμφανή προσανατολισμό στον ανεξάρτητο κινηματογράφο, το Φεστιβάλ προσκαλεί και φέτος, κοινό και δημιουργούς σε μια ξεχωριστή κινηματογραφική γιορτή. Ταινίες απ’ όλο τον κόσμο, κινηματογραφικές εκπλήξεις, σημαντικοί προσκεκλημένοι, αφιερώματα, masterclasses, ανοιχτές συζητήσεις και παράλληλες εκδηλώσεις, θα συνθέσουν το κινηματογραφικό δεκαήμερο της διοργάνωσης, μεταμορφώνοντας την πόλη της Θεσσαλονίκης σε έναν τόπο ανακάλυψης και γόνιμου διαλόγου με άξονα την Έβδομη Τέχνη. Ας πάρουμε μια πρώτη γεύση από δύο αγαπημένα τμήματα του φεστιβάλ, αυτό των ανοιχτών οριζόντων και από τις ματιές στα βαλκάνια… ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Οι «Ανοιχτοί Ορίζοντες» του 55ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης αναδεικνύουν τις πλέον πρωτοπόρες και τολμηρές κινηματογραφικές φωνές του παγκόσμιου ανεξάρτητου σινεμά. Σπουδαία κι αγαπημένα ονόματα, καθώς και πολλά υποσχόμενοι νέοι δημιουργοί, υπογράφουν ορισμένες από τις πιο πολυαναμενόμενες ταινίες που θα προβληθούν φέτος στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, οι Ειδικές Προβολές της φετινής διοργάνωσης παρουσιάζουν τις καινούριες παραγωγές των Ζαν Πιερ και Λικ Νταρντέν, Φατίχ Ακίν, Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ, Ναόμι Καβάσε, Αμπντεραμάν Σισακό, Σουσάνε Μπίερ, Όλε Κρίστιαν Μάντσεν και Κρίστιαν Πέτσολντ. Στο δρόμο για τα Όσκαρ, ορισμένες από τις ταινίες που περιλαμβάνονται στις Ειδικές Προβολές του 55ου Φεστιβάλ, αποτελούν τις επίσημες υποψηφιότητες των χωρών τους για το ξενόγλωσσο βραβείο της αμερικανικής ακαδημίας. Όπως η ταινία των αδερφών Νταρντέν Δυο μέρες, μία νύχτα, όπου οι δημιουργοί χτίζουν ένα επίκαιρο κοινωνικό δράμα στο γνώριμο ύφος τους, με την εξαιρετική ερμηνεία της Μαριόν Κοτιγιάρ. Το φιλμ είναι η επίσημη υποψηφιότητα του Βελγίου για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Η Ρωσία προτείνει φέτος στην κατηγορία του ίδιου βραβείου το Λεβιάθαν του Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ, μια δεξιοτεχνικά δοσμένη ταινία κοινωνικής κριτικής που θέτει καίρια ερωτήματα για το καθεστώς Πούτιν. Παράλληλα, η ταινία Τιμπουκτού του Αμπντεραμάν Σισακό (υποψηφιότητα της Μαυριτανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ) εστιάζει στην κατάληψη του βόρειου Μάλι από τους τζιχαντιστές το 2012, αποτυπώνοντας με αξιοσημείωτη βιρτουοζιτέ και ποιητικότητα τον εθνικό διχασμό. Πολυσυζητημένη λόγω του θέματός της, η ταινία Η μαχαιριά του Φατίχ Ακίν, με επίκεντρο την γενοκτονία των Αρμενίων και πρωταγωνιστή τον Ταχάρ Ραχίμ, ολοκληρώνει την άτυπη τριλογία του σκηνοθέτη με τίτλο «Αγάπη, Θάνατος και Διάβολος». Ο Φατίχ Ακίν θα παραβρεθεί στο 55ο Φεστιβάλ για να παρουσιάσει την ταινία του. Μια αινιγματική ιστορία ενηλικίωσης με πρωταγωνιστές δύο εφήβους, βρίσκεται στον πυρήνα της ταινίας Το δεύτερο παράθυρο της Ναόμι Καβάσε, η οποία διερευνά με φιλοσοφική διάθεση θεματικές όπως η ζωή, ο θάνατος και η αληθινή αγάπη. Από την άλλη, η Σουσάνε Μπίερ στην ταινία της Μια δεύτερη ευκαιρία καταθέτει ένα δυνατό δράμα όπου μια τραγωδία πυροδοτεί αμείλικτα ηθικά διλήμματα για τον κεντρικό ήρωα, έναν νέο αστυνομικό ντετέκτιβ που βλέπει τη ζωή του να καταρρέει. Με φόντο το μεταπολεμικό Βερολίνο, ο γερμανός σκηνοθέτης Κρίστιαν Πέτσολντ αναμοχλεύει τις ιστορικές μνήμες των Ναζί στη νέα ταινία του με τίτλο Φοίνικας. Στο χθες και συγκεκριμένα στη δεκαετία του ’60 διαδραματίζεται και η ταινία Μια σταλιά του Όλε Κρίστιαν Μάντσεν, ο οποίος βασίζεται σε αληθινά γεγονότα για να αφηγηθεί μια μοιραία ερωτική ιστορία. Η ενότητα «Currents» / «Ρεύματα» των «Ανοιχτών Οριζόντων» προτείνει ταινίες που αφηγούνται γνώριμες ιστορίες με ριζοσπαστικό τρόπο. Το σπονδυλωτό φιλμ Κουβέντες με τους Θεούς, είναι μια πανοραμική διερεύνηση πολιτισμών και θρησκειών σε σκηνοθεσία, μεταξύ άλλων, των Γκιγιέρμο Αριάγα, Μίρα Ναΐρ, Εμίρ Κουστουρίτσα και Άμος Γκιτάι. Σε πειραματικούς δρόμους κινούνται και οι Μεταμορφώσεις του Κριστόφ Ονορέ, μια ανατρεπτική εκδοχή του ομώνυμου ποιήματος του Οβίδιου, το μοντέρνο βωβό φιλμ Τεστ του Αλεξάντερ Κοτ, καθώς και το ατμοσφαιρικό Σλιμανέ του Χοσέ Α. Αλαγιόν. Οι ταινίες των «Ανοιχτών Οριζόντων» μας ταξιδεύουν σε διάφορες γωνιές του πλανήτη για να αφηγηθούν συγκλονιστικές ανθρώπινες ιστορίες, που αγγίζουν μια ευρεία θεματική γκάμα. Η γυναίκα βρίσκεται στο επίκεντρο σε αρκετές από τις ταινίες της ενότητας, όπως το Φιντέλιο, Η Οδύσσεια της Αλίκης της Λυσί Μπορλετό, με πρωταγωνίστρια την Αριάν Λαμπέντ στο ρόλο μιας ναυτικού σε συναισθηματική σύγχυση (βραβείο ερμηνείας στο φεστιβάλ Λοκάρνο). Στο πολυβραβευμένο Σ’ ένα δρόμο στο Παλέρμο η σκηνοθέτιδα και ηθοποιός Έμα Ντάντε αναδεικνύει με μαεστρία το γυναικείο ψυχισμό, ενώ η αλαφροΐσκιωτη ηρωίδα στο φιλμ Κουμίκo, η κυνηγός του θησαυρού των Ντέιβιντ και Νέιθαν Ζέλνερ (στο ρόλο η Ρίνκο Κικούτσι) αναζητά έναν θησαυρό που πιστεύει ότι κρύβεται στην ταινία Fargo των αδελφών Κοέν. Πρωτόγνωρες εμπειρίες βιώνουν οι πρωταγωνίστριες των ταινιών 1001 γραμμάρια του Μπεντ Χάμερ, Δεν θα ξαναγυρίσω του Ίλμαρ Ράαγκ (βραβείο Νόρα Έφρον στο φεστιβάλ Τραϊμπέκα) και Άνεμοι του Αυγούστου του Γκαμπριέλ Μασκάρο. Η σεξουαλικότητα και οι ερωτικές σχέσεις απασχολούν επίσης έντονα τους δημιουργούς. Στη δραμεντί Σταμάτα ή συνεχίζω της Σοφί Φιλιέρ, η Εμανουέλ Ντεβός και ο Ματιέ Αμαλρίκ υποδύονται ένα ζευγάρι που βιώνει έναν επώδυνο χωρισμό, ενώ η ρομαντική μαύρη κωμωδία Τρελή αγάπη της Τζέσικα Χάουσνερ, εμπνευσμένη από τη ζωή του αυτόχειρα ποιητή του 18ου αιώνα Χάινριχ φον Κλάιστ, παρουσιάζει μια σκοτεινή όψη του έρωτα. Η ταινία Μικρός θάνατος του Τζος Λόσον καταρρίπτει με χιούμορ τα ερωτικά ταμπού, ενώ ανομολόγητοι πόθοι και «παιχνίδια» ταυτότητας ζωντανεύουν στα φιλμ Αγάπησέ με της Χάνε Μίρεν, Κάτι πρέπει να σπάσει της Έστερ Μάρτιν Μπέργκσμαρκ και Ολοδικός σου του Νταβίντ Λαμπέρ. Από την άλλη, οι οικογενειακοί δεσμοί βρίσκονται στο επίκεντρο πολλών ταινιών του τμήματος, μέσα από ιστορίες όπου απρόβλεπτα γεγονότα, κρίσιμες δοκιμασίες αλλά και η οικονομική κρίση αλλάζουν για πάντα τις ζωές των ανθρώπων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, οι ταινίες Επικίνδυνες Διακοπές του Ρούμπεν Έστλουντ (η υποψηφιότητα της Σουηδίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ), Σιωπηλή καρδιά του πολυβραβευμένου δανού σκηνοθέτη Μπίλε Όγκουστ, Μεταξύ 10 και 12 του Πέτερ Χόχεντοορν, Η τρίτη όχθη του ποταμού της Σελίνα Μούργκα, καθώς και Θεία χάρη του Εντοάρντο Ουΐνσπιρ. Ήρωες που ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας δίνουν το δικό τους αγώνα για επιβίωση στις ταινίες Η διέξοδος του Πετρ Βάτσλαφ, Αρκτική του Γκαμπριέλ Βελάσκεθ και Μαύρες ψυχές του Φραντσέσκο Μούντσι. Παράλληλα, μια αβέβαιη, οριακή πραγματικότητα αποτυπώνουν φιλμ όπως το οδοιπορικό Χώμα στη γλώσσα του Ρουμπέν Μεντόσα, το Πέντε αστέρων του Κιθ Μίλερ, που μυεί τον θεατή στον κόσμο των συμμοριών της Νέας Υόρκης, καθώς και το Ιστορίες της Ραχσάν Μπανί-Eτεμάντ, ένας ντοκιμαντερίστικης στόφας καθρέφτης της σύγχρονης ζωής στο Ιράν. Με φόντο την Τεχεράνη, εκτυλίσσεται και η ταινία Σήμερα του Ρεζά Μιρκαριμί, η οποία αποτελεί την υποψηφιότητα του Ιράν για το ξενόγλωσσο Όσκαρ. Το πλήρες πρόγραμμα της ενότητας «Ανοιχτοί Ορίζοντες» θα ανακοινωθεί σύντομα. ΜΑΤΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ Φέτος, οι Ματιές στα Βαλκάνια, το πρόγραμμα που επιμελείται ο Δημήτρης Κερκινός, παρουσιάζουν τις σημαντικότερες βαλκανικές ταινίες της χρονιάς, ενώ διοργανώνουν ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στον Σέρβο κινηματογραφιστή Ζέλιμιρ Ζίλνικ, μια φωνή πρωτοπορίας, συνώνυμη του πολιτικού και πολιτισμικού ακτιβισμού, με ταινίες που δεν έχουν προβληθεί ποτέ στην Ελλάδα. Ο ίδιος θα δώσει το παρών στο Φεστιβάλ για να παρουσιάσει τις ταινίες του στο κοινό. Βαλκανικές ταινίες: Οικογένεια, βία, απώλεια, νεότητα, τραύματα του παρελθόντος και κοινωνίες που κρέμονται από μια λεπτή αβέβαιη κλωστή βρίσκονται αυτή τη χρονιά στο μικροσκόπιο των βαλκάνιων δημιουργών. Θεματικά και αισθητικά πλούσιο, το βαλκανικό σινεμά τροφοδοτεί φέτος έναν διάλογο που εκτείνεται από το άτομο για να φτάσει στο σύνολο. Και αντίστροφα. Πώς το άτομο ενσωματώνεται στο σύνολο; Πώς μια κοινωνία είναι δεκτική στην ατομικότητα; Ή τη διαφορετικότητα; Και πώς σβήνει η ελπίδα μπροστά στην κοινωνική και την οικονομική κατάρρευση; Σκηνοθέτες νέοι και καταξιωμένοι υπογράφουν φέτος τις ταινίες του βαλκανικού προγράμματος, ανάμεσά τους και οι πολυβραβευμένοι Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, Κορνέλιου Πορουμπόιου και Κουτλούγ Αταμάν. Με τη βραβευμένη με Χρυσό Φοίνικα ταινία του Χειμερία νάρκη, ο Τούρκος Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, επιχειρεί μια τσεχοφική προσέγγιση σ’ έναν προβληματικό γάμο, αντλώντας έμπνευση από τις «Τρεις Αδερφές». Μια πολυεπίπεδη μελέτη στην οποία ο Τζεϊλάν αναμοχλεύει φιλοσοφικά και ηθικά ζητήματα και διερευνά σε βάθος την σύγχρονη τουρκική κοινωνία. Ο συμπατριώτης του Κουτλούγκ Αταμάν στην ταινία Ο αμνός, με λεπτή αίσθηση του χιούμορ και ευαισθησία απεικονίζει τη ζωή σε μια από τις φτωχότερες περιοχές της Τουρκίας. Η τουρκική παράδοση έρχεται στο προσκήνιο, μέσα από το τελετουργικό μιας περιτομής, με ήρωες ένα μικρό αγόρι και την οικογένειά του. Σε διαφορετικό ύφος και μήκος κύματος, ο Ρουμάνος Κορνέλιου Πορουμπόιου, στο φιλμ Το δεύτερο παιχνίδι, καταθέτει μια ανάλαφρη ποδοσφαιρόφιλη ταινία δίχως μοντάζ ή εναλλαγές στη σκηνοθεσία. Με φόντο το 1988 ο σκηνοθέτης παρακολουθεί έναν αγώνα ποδοσφαίρου με τον διαιτητή πατέρα του, σχολιάζοντας τον αγώνα και σε δεύτερο επίπεδο την πολιτική και κοινωνική διαφθορά στη χώρα. Η σερβική ταινία Βάρβαροι (ειδική μνεία στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι) του Ιβάν Ίκιτς, ένα δράμα ενηλικίωσης με φόντο τα γεγονότα της ανακήρυξης της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, διεισδύει στα σπλάχνα της νέας γενιάς, η οποία δίχως όνειρα και αξίες, χειραγωγείται από την εξουσία σε ένα φαύλο κύκλο ανηθικότητας. Η νεότητα πρωταγωνιστεί και στην ταινία Ίαση – Η ζωή μιας άλλης, της ελβετής σκηνοθέτιδας, με ρίζες από την Κροατία, Αντρέα Στάκα. Θρίλερ, εμπνευσμένο από πραγματική ιστορία, το φιλμ αφηγείται μια ιστορία απώλειας, βίας και φαντασμάτων. Ένα ψυχολογικό παιχνίδι, με επιρροές από το σινεμά του Ρομάν Πολάνσκι, που διαδραματίζεται το 1993 στο Ντουμπρόβνικ, μια πόλη που προσπαθεί να συνέλθει από τα τραύματα του πολέμου. Η ταινία Τρία παράθυρα και ένας απαγχονισμός του κοσοβάρου σκηνοθέτη Ίσα Τσόσια, θίγει ένα θέμα ταμπού, τον βιασμό των γυναικών στη διάρκεια του πολέμου και την ανάλγητη στάση της ανδροκρατούμενης κοινωνίας απέναντι στο έγκλημα. «Περίπου 20.000 γυναίκες βιάστηκαν και μόνο μία μίλησε ανοιχτά γι’ αυτό τα τελευταία 14 χρόνια», σημειώνει ο σκηνοθέτης, προσθέτοντας πως «εδώ, ο βιασμός αντιμετωπίζεται ακόμη σαν ντροπή για τη γυναίκα». Το φιλμ του, σκληρό και ειλικρινές, αντιμετωπίζει το θέμα μέσα από το πρίσμα μιας κοινωνίας σε άρνηση. Η κροατική ταινία Ο θεριστής του Ζβόνιμιρ Γιούριτς (που προβάλλεται σε ευρωπαϊκή πρεμιέρα) αποκαλύπτει μέσα από τρεις ιστορίες, τις διαφορετικές πλευρές του χαρακτήρα του Ίβο. Όλες μαζί αντανακλούν τα τραύματα της χώρας απ’ τον πόλεμο και στρέφουν το φακό σε μια κοινωνία εσωστρεφή και παγιδευμένη. Από την Κροατία και το φιλμ Αυτοί είναι οι κανόνες του Όγκνιεν Σβίλιτσιτς. Από διαφορετική σκοπιά ο σκηνοθέτης επιλέγει επίσης να σχολιάσει το απάνθρωπο σύστημα, με ήρωες δυο ανθρώπους της διπλανής πόρτας, δυο νομοταγείς πολίτες που στέκονται μετέωροι και απελπισμένοι απέναντι σε ένα τραγικό γεγονός. Ο πρωταγωνιστής της απέσπασε βραβείο Ά ανδρικού ρόλου στο τμήμα Ορίζοντες του Φεστιβάλ Βενετίας. Το Βικτόρια της Μάγια Βίτκοβα, πρώτη βουλγάρικη ταινία που επιλέχθηκε στο διαγωνιστικό του Sundance World Cinema, αναδεικνύει τις δραματικές αλλαγές στη χώρα μέσα από τον μικρόκοσμο μιας δυσλειτουργικής οικογένειας. Η σκηνοθέτιδα παίζει με την έννοια της μητρότητας και της μητέρας – πατρίδας, σε ένα δράμα με στοιχεία σουρεαλισμού και σάτιρας. Το τουρκικό Σίβας του Κάαν Μυζντετζί (ειδικό βραβείο επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας), με ντοκιμαντερίστικη αισθητική και ερασιτέχνες ηθοποιούς, φέρνει την ευαίσθητη παιδική ψυχοσύνθεση αντιμέτωπη με τους ενήλικους κανόνες. Η βίαιη πρακτική των κυνομαχιών που καθορίζει τον ανδρικό πληθυσμό της περιοχής, εισβάλλει στη ζωή ενός μικρού αγοριού, ενώ πίσω από αυτή αναδεικνύεται με απλότητα και δύναμη η ακόμη πιο σκληρή κοινωνική πραγματικότητα. Το Όπερ έδει δείξαι του Αντρέι Γκρουσνίτσκι είναι η πρώτη ρουμάνικη ασπρόμαυρη ταινία των τελευταίων 25 ετών. Η ταινία μεταπηδά από το κοινωνικό στο οικογενειακό δράμα, ρίχνοντας φως στις μεθόδους επιτήρησης του καθεστώτος Τσαουσέσκου. Όπως πάντα, οι μικρού μήκους ταινίες στο βαλκανικό πρόγραμμα, εστιάζουν στους ταλαντούχους δημιουργούς του αύριο, φέρνοντας στη Θεσσαλονίκη ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του έργου τους. Μικρές ιστορίες με μεγάλη δύναμη αποτελούν οι ταινίες Χίλιοι του Ντανιέλ Ζέζελι (Κροατία), Καλοκαίρι χωρίς φεγγάρι του Στέφαν Ιβάντσιτς και Παγωτό του Σερχάτ Καραάσλαν (Τουρκία, ευρωπαϊκή πρεμιέρα). Σημαντική είναι και η συμμετοχή της Ρουμανίας, με ταινίες πρωτοεμφανιζόμενων αλλά και γνωστών σκηνοθετών: 12 λεπτά του Νικολάε Κονσταντίν Τανάσε, Περνάει μέσα απ’ τον τοίχο του Ράντου Ζούντε, Ιπποδύναμη του Ντανιέλ Σάντου και Η Έλα, το Πάντα κι η Μαντάμ του Αντρέι Στέφαν Ραούτσου.

Πέτρος Μαϊστράλης