Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ 18/9/2003

Δύο νουβέλες του Μισέλ Φέιμπερ συγκέντρωσαν οι Εκδόσεις Καστανιώτη σε ένα βιβλίο, «Τα Εκατόν Ενενήντα Εννιά Σκαλοπάτια» και το «Η Γυναίκα και το Φάντασμα» , με γενικό τίτλο το όνομα της δεύτερης. Στα «Εκατόν Ενενήντα Εννιά Σκαλοπάτια», διαβάζουμε για την Σίαν, μία γυναίκα που εργάζεται σε μια ανασκαφή στο κοιμητήριο του αβαείου του Γουίτμπι, μιας αγγλικής παραθαλάσσιας πόλης. Η Σίαν, που έχει μείνει ανάπηρη μετά από ένα ατύχημα, βλέπει κάθε νύχτα τον ίδιο αλλόκοτο εφιάλτη, κάποιον να την αγκαλιάζει κι ύστερα άξαφνα να της κόβει το λαιμό. Η γνωριμία με έναν ενδιαφέροντα άντρα και η ανακάλυψη ενός παλιού χειρόγραφου μέσα σ’ ένα μπουκάλι, θα αποκαλύψει στην Σίαν πολλά και θα τη φέρει αντιμέτωπη με μια ιστορία που δεν θα επαληθεύσει τις αρχικές τις εντυπώσεις.

Στη δεύτερη νουβέλα, μια πενταμελής μπάντα φωνητικής μουσικής απομονώνεται σε ένα σπίτι στο Βέλγιο, χωμένο μέσα σ’ ένα δάσος, για να κάνει πρόβες για μια επερχόμενη παράσταση. Η Κάθριν, η σοπράνο του συνόλου, προσπαθεί να ξεπεράσει την κατάθλιψη και τις τάσεις αυτοκτονίας που έχει, ενώ τα βράδια αρχίζει να ακούει περίεργες κραυγές από το δάσος. Μέσα στις δυο βδομάδες που θα περάσουν μαζί, απομονωμένοι από τον έξω κόσμο, οι μουσικοί θα γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους και θα έρθουν αντιμέτωποι με τα όριά τους, τις πραγματικές επιθυμίες τους και τον θάνατο.

Το γράψιμο του Μισέλ Φέιμπερ έχει παρομοιαστεί – και όχι άδικα – με αυτό του Καρόλου Ντίκενς (του οποίου ένθερμος θαυμαστής έχει δηλώσει και ο ίδιος). Ο Φέιμπερ διαλέγει, όπως λέει, να γράψει «για ανθρώπους που προσπαθούν να γιατρέψουν τις πληγές τους και να εξελιχθούν». Έτσι και τα δύο κεντρικά πρόσωπα στις δύο αυτές νουβέλες, μοιάζουν, με την έννοια ότι προσπαθούν να ξεπεράσουν τα «φαντάσματά» τους. Η Σίαν έχει ακόμα στη ψυχή αλλά και στο σώμα της τις πληγές που της άφησε ένας προδομένος έρωτας και ένα φρικτό ατύχημα, κι έτσι φοβάται να αφεθεί ξανά. Η Κάθριν, έχοντας μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας στο ενεργητικό της, αισθάνεται ότι πρέπει να καταφέρει να την αφήσει πίσω της και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των μουσικών και του συζύγου της. Και οι δύο, ακολουθούν μια δύσκολη πορεία που τους επιτρέπει τελικά να απαλλαχτούν – έστω και εν μέρει – από όσα τις κρατάνε στάσιμες.

Προσωπικά, μου έκανε μεγάλη εντύπωση το πώς ο συγγραφέας φτιάχνοντας ιστορίες γεμάτες αγωνία, που δανείζονται στοιχεία που θα μπορούσαν να τους αποδώσουν το χαρακτηρισμό του «θρίλερ», καταφέρνει στην ουσία να γράφει αποκλειστικά για τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις προσδοκίες και τις απογοητεύσεις. Το χειρόγραφο που βρίσκει η Σίαν και οι κραυγές που ακούει η Κάθριν, ιντριγκάρουν τον αναγνώστη ενώ η ιστορία τους εκτυλίσσεται ούτε πολύ γρήγορα ούτε όμως πολύ αργά – ακριβώς δηλαδή με τον κατάλληλο ρυθμό, που θα μπορούσαμε να συναντήσουμε και σε ανάλογες ιστορίες για την βικτοριανή εποχή. Το γράψιμό του είναι λιτό και οι προτάσεις του άψογες και οι ήρωές του αληθινοί και πολυδιάστατοι. Τα τοπία που φτιάχνει ο Φέιμπερ είναι ομιχλώδη και σκοτεινά, τα δάση του μεγάλα και μυστηριώδη, ενώ διαβάζοντας μπορεί κανείς σχεδόν να ακούσει τη βροχή να πέφτει στο Γουίτμπι και να φανταστεί τους μικρούς δρόμους του. Το στοιχείο του φανταστικού γίνεται κι αυτό αναπόσπαστο μέρος της πραγματικότητας, ενώ όσα θεωρούνται βάσιμα και σταθερά, κρίνονται τώρα υπό το πρίσμα του. Κι όμως, πέρα από το υπέροχο κλίμα μυστηρίου, οι ανθρώπινοι ήρωες είναι αυτοί που έρχονται στο προσκήνιο και ψάχνοντας απαντήσεις στα αινίγματα των όσων απόκοσμων συμβαίνουν γύρω τους, μέσα από μια διαδοχική πορεία μικρών ανακαλύψεων που αποκορυφώνονται με τρόπο μεγαλειώδη στο τέλος, βρίσκουν τελικά απαντήσεις στα δικά τους προβλήματα.

Φωτεινή Δράκου