Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο ως οικολογικό έθιμο, 21/12/2007

Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο ως οικολογικό έθιμο,

Το έθιμο του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι συνυφασμένο με την νέο-ελληνική παράδοση, αλλά και με το κλίμα των εορτών των Χριστουγέννων παγκοσμίως. Ως μέσο για να στολίσουμε το σπίτι μας ή τον χώρο εργασίας μπορεί η χρήση του να έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά αυτό επ ουδενί δε σημαίνει πως πρόκειται για ένα «ξενόφερτο έθιμο». Σημειολογικά πρέπει να αναφερθεί πως στην Ελλάδα ήρθε με την οικογένεια των Βαυαρών, μετά την επανάσταση του ‘21 και την απελευθέρωση της χώρας, όπου στολίστηκαν το 1835 τα ανάκτορα (η σημερινή βουλή) με χριστουγεννιάτικο δέντρο καθώς και λίγα ακόμα σπίτια στην Αθήνα.

Είναι γεγονός πως αποτελεί ένα έθιμο για πολλούς χριστιανικούς λαούς σε όλο τον κόσμο. Ειδικότερα για τις χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, αλλά και για την Αμερική. Υπάρχουν επίσης αναφορές για σύνδεση με τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ως προσπάθεια τόνωσης ενός νέου συμβόλου ως απάντηση σε πολλά ειδωλολατρικά πρότυπα. Ειδικά στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου πάντα υπήρχε η σύνδεση του δέντρου με την καλοτυχία. Ειδικά ένα δέντρο αειθαλές και καταπράσινο. Σήμερα ως τέτοιο έχει καθιερωθεί το έλατο. Παράλληλα μέσα από δημιουργία παραμυθιών και άλλων εκδόσεων ενισχύθηκε η παρουσία του δέντρου, με χαρακτηριστική αναφορά το βιβλίο του Καρόλου Ντίκενς (Christmas Carole), καθώς και του ρόλου του μέσα στις γιορτές (όπου εκεί τοποθετούνται τα δώρα κλπ).

Στη Γερμανία πωλούνται κάθε χρόνο περίπου 25 εκατομμύρια δέντρα, τα περισσότερα από τα οποία εισάγονται από τη Δανία. Η Δανία είναι γενικά μια χώρα που δείχνει τεράστιο ενδιαφέρον για την οικονομική διάσταση της παραγωγής Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Η χώρα είναι αυτάρκης και εξάγει κοντά στα 7 εκατομμύρια δέντρα σε κάθε χριστουγεννιάτικη περίοδο!

Αν έρθουμε στη χώρα μας τα νούμερα είναι ιδιαίτερα μικρά. Η παραγωγή ξεκίνησε από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960. Αρχικά η δασική υπηρεσία έδινε άδειες για κοπή μικρού αριθμού μέσα σε καστανοπερίβολα και άλλες συστάδες. Καθώς η ζήτηση αυξανόταν, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για ενεργό συμμετοχή του αγροτικού κόσμου, ειδικά του ορεινού πληθυσμού της χώρας. Έτσι σιγά σιγά αρκετές οικογένειες ξεκίνησαν δειλά την εγκατάσταση φυτείας για παραγωγή χριστουγεννιάτικου δέντρου. Ως κύρια επιλογή ήταν το έλατο, που κυριαρχεί ως είδος ακόμα και τώρα, ενώ ακόμη χρησιμοποιούνται το πεύκο, η ερυθρελάτη, η ψευδοτσούγκα και άλλα. Ειδικά για το έλατο χρησιμοποιήθηκε ως αρχικός, σπόρος από ελατοδάση της Περιοχής Περτουλίου, ενώ σήμερα πολλοί παραγωγοί έχουν βρει περιοχές, με σχετικά ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Η μεγάλη όμως επίθεση που δέχεται το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου στην Ελλάδα, από διάφορους (συχνά και από φορείς ή και οικολογικές οργανώσεις) έχουν «σπείρει» στην κοινή γνώμη μια αμφιβολία. Αρκετοί δυστυχώς ισχυρίζονται πως είναι αντιοικολογικό η προμήθεια φυσικού δέντρου.

Μέσα σε πνεύμα άγνοιας ή και φαρισαϊσμού επικαλούνται πως το τεχνητό δέντρο είναι οικολογικό… Αν είναι δυνατόν η πλαστικούρα, με τις τοξικές βαφές και τις αναθυμιάσεις είναι οικολογικό απέναντι σε ένα φυσικό δέντρο. Ένα δέντρο που είναι προϊόν νόμιμης αγροτικής εκμετάλλευσης, απόλυτα ελεγχόμενης, που στηρίζει την τοπική οικονομία της ορεινής Ελλάδας. Κακά τα ψέματα αυτά είναι δυστυχώς τα κατάλοιπα αυτού που ονομάζω «οικολογία αστικού τύπου». Τα καημένα τα δεντράκια, λένε. Δεν λένε όμως ποτέ τα καημένα τα τριαντάφυλλα όταν αγοράζουν στη γιορτή του Αγ. Βαλεντίνου, ούτε τις καημένες τις ντομάτες όταν τις κόβουμε από το χωράφι, τις λιώνουμε για να κάνουμε σάλτσα… Δεν καταλαβαίνουν πως το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα καθαρό αγρο-δασικό προϊόν. Αποτέλεσμα καλλιέργειας και κόπου των ορεσίβιων Ελλήνων, συχνά μοναδική επαγγελματική διέξοδος τους. Και για όποιον έχει αμφιβολία το κάθε κομμένο δέντρο οφείλει να είναι εφοδιασμένο με ειδική μολύβδινη σφραγίδα, που αποδεικνύει πως είναι προϊόν φυτείας και έχει κοπεί με την άδεια της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας.

Και αναφερόμαστε για χιλιάδες στρέμματα γης, είτε άγονων εκτάσεων είτε εγκαταλελειμμένων αγρών, που δασώθηκαν με φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων. Οι φυτείες αυτές, αν και είναι καλλιέργειες, παρέχουν όλα τα ευεργετικά οφέλη του δάσους. Είναι παραγωγοί οξυγόνου, αυξάνουν τη κάλυψη του εδάφους, συγκρατούν τα εδάφη από τις πλημμύρες, προσφέρουν εδαφοβελτιωτικές λειτουργίες, συμμετέχουν στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, αποτελούν χώρους χρήσιμους για την άγρια πανίδα. Όλοι αυτοί που με ευκολία κατηγορούν, ενταγμένοι μέσα στον α-κριτο trendy τρόπο ζωής που τα ΜΜΕ καλλιεργούν, πρέπει να αντιληφθούν πως το δίλημμα είναι α) δασωμένες πλαγιές και τόνωση του κατοίκου της υπαίθρου ή β) άγονες γυμνές πλαγιές και εγκατάλειψη των πατρογονικών εστιών…

Δυστυχώς όλη αυτή η αρνητική προπαγάνδα και οι συνεχείς προσπάθειες δυσφήμισης ενός προϊόντος, όπου πρωτοστατούν ακόμα και εφημερίδες ευρείας κυκλοφορίας (οι οποίες στο ίδιο φύλλο προπαγανδίζουν μαγαζιά για να αγοραστούν πλαστικά κλαδιά…) είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική ζημία των Ελλήνων παραγωγών. Από το 1992 έως πέρσι το 2006 υπήρξε πτώση του αριθμού των υλοτομηθέντων δεντρυλλίων σε ποσοστό μεγαλύτερο από 50% (χωρίς να γνωρίζουμε πόσα από αυτά που κόπηκαν έμειναν και απούλητα). Σήμερα εκτιμήσεις του εργαστηρίου Δασικής Οικονομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναφέρουν πως από τα διαθέσιμα δέντρα υλοτομείται μόλις το 40%, γεγονός που αποδεικνύει την κρίση που περνά ο κλάδος των παραγωγών στη χώρα μας. Εδώ επίσης αξίζει να αναφέρουμε πως η ελληνική πολιτεία δεν φρόντισε έγκαιρα να ενισχύσει την καλλιέργεια των χριστουγεννιάτικων δέντρων και μάλιστα μετά την εφαρμογή του κανονισμού 2080/92 σταμάτησε και τις όποιες επιδοτήσεις. Παράλληλα γίνονται εισαγωγές χαμηλής ποιότητας δέντρων από τη Βουλγαρία.

Τα πλεονεκτήματα του φυσικού δέντρου απέναντι στην ύπαρξη πλαστικού-τεχνητού είναι αντιληπτά. Είναι όμως λυπηρή αυτή επίθεση που γίνεται κάθε χρόνο κατά την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων. Όλοι εσείς που φέτος στολίσατε φυσικό χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν πρέπει να νιώθετε ένοχοι… επειδή απλά κάποιοι είναι προκλητικά αμαθείς. Και αν χρειάζονται και επιχειρήματα να σας πω δυο αντικειμενικά:

Α) Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο του Γκέτεμποργκ της Σουηδίας έκανε ειδική μελέτη όπου τονίζει πως το φυσικό δέντρο είναι πιο οικολογικό, καθώς το τεχνητό δέντρο προκαλεί πολύ μεγάλη περιβαλλοντική υποβάθμιση, τόσο από το χρόνο καταστροφής του ως σκουπίδι, όσο και από την ενέργεια και την επιβάρυνση κατά την παραγωγή του, όσο και με τη μεταφορά του!

Β) Σε παγκόσμιο συνέδριο που έγινε το καλοκαίρι του 2007 στη Δανία, στην περιοχή του Bogense διαπιστώθηκεη οικονομική σημασία και η ενεργός αγορά που υπάρχει γύρω από την οικονομία της παραγωγής φυσικού χριστουγεννιάτικου δέντρου

Και μετά το πέρας των γιορτών, όσοι διαθέτουν τζάκι, είναι μια καλή ασχολία με τα παιδιά η κοπή των κλαδιών και το άναμμα στο τζάκι. Και αναρωτηθείτε που θα πάει όλη αυτή η ποσότητα πλαστικών από τα τεχνητά δέντρα που γρήγορα θα τα βαρεθείτε και θα τα πετάξετε επίσης. Ακόμη για στόλισμα τα φυσικά κλαδιά από έλατο είναι ότι καλύτερο και πιο ζεστό, σε σχέση με γιρλάντες και άλλα πλαστικά. Και αν το φυσικό λίγο σας μαδήσει…. με λίγη σκούπα τακτοποιείται το ζήτημα. Προτιμώ έστω και για λίγες μέρες το χρόνο, να έχω την αίσθηση της φύσης στο σπίτι μου, να μοσχομυρίζουν οι βελόνες.

Κυριάκος Σκορδάς